Wady postawy

Przydatne informacje dla pacjentów

(opracował: dr Wojciech Gąsiorowski)

Błędy w postawie ciała notuje się u 70% dzieci (a nawet 90% w środowiskach wielkomiejskich) analizując poszczególne rodzaje. Ponad 30% dzieci i młodzieży posiada poważne problemy zdrowotne dotyczące narządu ruchu. W tym ok. 10% można zaliczyć do patologii, czyli że są to wady o charakterze strukturalnym, wymagające złożonej, specjalistycznej opieki zdrowotnej. Wady postawy ciała u dzieci i młodzieży to ogólnospołeczny problem współczesnego świata. Kształtowanie postawy nieprawidłowej stało się jednym z zagrożeń cywilizacyjnych. Diagnoza postawy ciała dziecka szkolnego skutecznie wyprzedzić może pogłębianie się wad postawy, co stwarza możliwość wczesnego ich korygowania. Przyczyny powstawania wad postawy są różne i złożone. Największą grupę wad stanowią wady nabyte, tzw. błędy postawy . Ich przyczyn upatrujemy w trzech sferach czynników: środowiskowe, morfologiczne, fizjologiczne. Istotą zaburzeń w tej sferze czynników jest nawyk nieprawidłowej postawy ciała. Ponadto sprzyjają temu wady wzroku, osłabienie słuchu, a także stany psychiczne (np. stres czy trema).
        

Wady postawy

Wadami postawy nazywać będziemy zmiany utrwalone w układzie kostnym, możemy nazwać je błędami"trzymania się". Są to odchylenia od ogólnie przyjętych cech postawy prawidłowej, właściwej danej kategorii wieku, płci i typu budowy.

W osobniczym rozwoju postawy ciała wyróżnia się dwa okresy, w których nasila się występowanie wad postawy. Są to okresy krytyczne dla posturogenezy ( procesu kształtowania się postawy):

I okres przypada na 7 rok życia i nosi nazwę"szkolnego".

II okres przypada na etap skoku pokwitaniowego..

Okres"szkolny"charakteryzuje się z biologicznego punktu widzenia względną harmonią rozwojową. Źródłem niekorzystnych zmian w postawie upatrywać należy w nowych dla dziecka obowiązkach szkolnych. Dzieci długo siedzą w ławce szkolnej, noszą dodatkowe ciężary, są stremowane, wystraszone. Często oświetlenie w salach szkolnych oraz odległość dziecka od tablicy są również nieprawidłowe. Bardzo ważne w tym okresie jest rodzaj noszonego przez dzieci obuwia.

Okres skoku pokwitaniowego jest okresem ogromnej dysharmonii rozwojowej. Następuje szybki rozwój kośćca, za którym nie nadąża rozwój mięśni . Postawa zmienia się w ciągu dnia pod wpływem najróżnorodniejszych bodźców. Dobre samopoczucie, radość, chęć dobrej prezencji pobudza do przyjęcia lepszej postawy. Przygnębienie, zmęczenie, brak snu, złe samopoczucie, zmartwienia, nadmierna nerwowość sprzyjają utrwalaniu nieprawidłowej postawy ciała.

Z uwagi na przyczyny powstawania wady postawy możemy podzielić na dwie grupy:

1. Wady wrodzone
Są to nieprawidłowości w układzie kostnym czy mięśniowym powstałe w okresie płodowym Najczęstsze z nich to:

• wady wrodzone klatki piersiowej i kręgosłupa na przykład: klatka piersiowa lejkowata czyli szewska dodatkowe kręgi, dodatkowe żebra, zrosty kręgów, kręgozmyk, wrodzony kręcz szyi,
• wady wrodzone w obrębie kończyn dolnych i stóp na przykład: wrodzone zwichnięcie stawu biodrowego, asymetria długości kończyn, wady stóp ( stopa wydrążona, stopa końsko - szpotawa, stopa piętowa, stopa szpotawa, stopa końska, stopa płaska, stopa płasko - koślawa,
• wady wrodzone mięśni na przykład: wrodzona atonia mięśniowa, postępujący zanik mięśni.

2. Wady nabyte
Należą do nich wady powstałe na skutek przebytych chorób - wady rozwojowe oraz wady, które powstały na skutek zaburzenia nawyku prawidłowej postawy ciała - wady nawykowe. Wady nabyte rozwojowe powstają najczęściej w wyniku: krzywicy, gruźlicy i choroby Scheuermanna. Wady nabyte nawykowe powstają w wyniku działania na nasz organizm różnorodnych czynników:

• środowiskowych
  • siedzący tryb życia, zbyt mała ilość ruchu zwłaszcza na świeżym powietrzu,
  • niewłaściwe obuwie i ubiór,
  • nieodpowiednie noszenie teczki z książkami,
  • niedostosowanie ławki szkolnej lub stanowiska pracy do warunków fizycznych dziecka i pracownika,
  • złe oświetlenie,
  • zła odległość od tablicy w szkole,
  • złe warunki bytowe i higieniczne jak niedożywienie, zmęczenie, brak snu,
• morfologicznych
  • zaburzenie napięcia mięśni powstałe na skutek choroby lub przemęczenia (na przykład siedząca praca w pochylonej pozycji lub długotrwałe stanie z pochyleniem tułowia ),
• fizjologicznych
  • zaburzenia czucia głębokiego, wady wzroku lub słuchu mogą utrwalać nawyk nieprawidłowego ustawienie ciała na przykład krótkowzroczność bądź ubytki w polu widzenia lub jednostronna wada słuchu bywają przyczyną asymetrycznego trzymania głowy,

Osią całego ciała jest kręgosłup. Kręgosłup ludzki wspiera się na miednicy jak na podstawie i jest z nią połączony dwoma bardzo ścisłymi, prawie nieruchomymi stawami krzyżowo-biodrowymi. W warunkach prawidłowych w rzucie bocznym miednica jest pochylona do przodu, co pociąga za sobą podobne pochylenie części krzyżowej kręgosłupa. W odcinku lędźwiowym kręgosłup wygina się do przodu, w odcinku piersiowym do tyłu, a w odcinku szyjnym ponownie do przodu. Te fizjologiczne wygięcia w płaszczyźnie strzałkowej: lordoza szyjna, kifoza piersiowa i lordoza lędźwiowa łagodzą wstrząsy podczas biegania, skakania i chodzenia oraz zwiększają wytrzymałość kręgosłupa.

Kształt i ustawienie kręgosłupa zależy od dwóch czynników : oparcia na miednicy i jego ruchomości. Od pochylenia miednicy zależy ustawienie całego kręgosłupa. Jedną z metod pomiaru stopnia pochylenia miednicy jest pomiar wykonany cyrklem wg Wilesa. Mierzy się kąt zawarty między płaszczyzną przechodzącą przez kolec biodrowy tylny górny i brzeg spojenia łonowego a płaszczyzną poziomą. Fizjologicznie kąt nachylenia zmierzony w ten sposób wynosi u mężczyzn około 31, a u kobiet 28. U dzieci kąt ten jest mniejszy i wynosi w czwartym roku życia 22 stopnie.

Jeżeli miednica jest ustawiona pod większym kątem, zwiększa się nachylenie kości krzyżowej i dolnej części lędźwiowego odcinka kręgosłupa, a górny odcinek kręgosłupa lędźwiowego odgina się do tyłu, co daje pogłębienie lordozy lędźwiowej (hiperlordoza lędźwiowa). Jeżeli natomiast pochylenie miednicy do przodu zmniejszy się wówczas kość krzyżowa ustawi się bardziej pionowo, co spowoduje w następstwie zmniejszenie lordozy lędźwiowej. Widzimy więc, że kluczem dla całej postawy ciała jest przede wszystkim ustawienie miednicy.

Pochylenie miednicy zależy od następujących mięśni:

I grupa - ich wzmocnienie powoduje zwiększenie przodopochylenia miednicy. Są to: mięsień biodrowo-lędźwiowy, prosty uda oraz czworoboczny lędźwi i prostownik grzbietu.

II grupa - ich wzmocnienie powoduje zmniejszenie przodopochylenia miednicy. Są to: mięśnie brzucha, pośladkowe, mięsień półścięgnisty, półbłoniasty, dwugłowy uda i wielki.

Drugim ważnym czynnikiem, który wpływa na kształt i ustawienie kręgosłupa, jest jego ruchomość. Zakres ruchów zależy od sprężystości chrząstek włóknistych międzykręgowych oraz od więzadeł i mięśni kręgosłupa. Kręgosłup jest jednym z elementów układu statyczno-dynamicznego, w skład którego wchodzą: kręgosłup - klatka piersiowa - miednica - kończyny dolne. Tak więc za utrzymanie postawy w pozycji stojącej odpowiedzialne są następujące mięśnie: szyi, klatki piersiowej, brzucha, czworogłowy uda, prostownik grzbietu, pośladkowe i kulszowo-goleniowe.

Plecy okrągłe

Plecy okrągłe to wada lokalizująca się na odcinku piersiowym kręgosłupa. W warunkach prawidłowych odcinek piersiowy wygięty jest ku tyłowi, tworząc tzw. kifozę piersiową. Przy plecach okrągłych wygięcie to jest pogłębione - powstaje hiperkifoza piersiowa. W sylwetce dziecka z plecami okrągłymi oprócz pogłębionej kifozy piersiowej występuje:

• wysunięcie głowy do przodu (broda nie rzutuje na mostek),
• wysunięcie do przodu barków,
• spłaszczenie i zapadnięcie klatki piersiowej,
• rozsunięcie i odstawanie od klatki piersiowej łopatek

Plecy okrągłe mogą mieć charakter wady wrodzonej na skutek wad układu kostnego lub mięśniowego. Częściej jednak obserwuje się plecy okrągłe nabyte. Ich przyczyny to między innymi:

• dystonia mięśniowa,
• czynniki psychiczne,
• wady wzroku,
• choroby wtórnie powodujące pogłębianie kifozy piersiowej, z których na pierwszy plan wysuwa się choroba Scheuermanna, a także krzywica, gruźlica kręgosłupa, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.

Plecom okrągłym niezależnie od etiologii, towarzyszy dystonia mięśniowa - różnica napięć antagonistycznie działających grup mięśniowych. W plecach okrągłych osłabieniu i rozciągnięciu ulegają: mięśnie prostownika grzbietu odcinka piersiowego i mięśnie karku, mięśnie ściągające łopatki (czworoboczny, równoległoboczny, najszerszy grzbietu). Mięśniami nadmiernie napiętymi i często przykurczowymi w tej wadzie są: mięśnie piersiowe (wielki i mały), mięsień zębaty przedni. Mięśnie osłabione i rozciągnięte powodują przyjmowanie pozycji charakterystycznej dla pleców okrągłych, a mięśnie przykurczone utrwalają tę pozycję uniemożliwiając przyjęcie pozycji poprawnej. W postępowaniu korekcyjnym w przypadku pleców okrągłych, podobnie jak we wszystkich wadach postawy należy uwzględnić trzy podstawowe kierunki działania (trzy tory postępowania korekcyjnego):

• morfologiczny - polegający na likwidacji dystonii mięśniowej i wytworzeniu silnego gorsetu mięśniowego,
• fizjologiczny - czyli nauczenie przyjmowania pozycji skorygowanej i utrwalenie nawyku poprawnej postawy,
• środowiskowy - zabezpieczenie odpowiednich, sprzyjających likwidacji wady warunków życia i pracy dziecka.

Schemat postępowania korekcyjnego dla dziecka z plecami okrągłymi powinien uwzględniać następującą kolejność działań:

Uświadomienie dziecku i rodzicom obecności wady i wynikających z tego zagrożeń.

Najważniejszym celem jest przekonanie i zachęcenie dziecka do podjęcia trudu pracy korekcyjnej. Dziecko powinno stać się podmiotem procesu korekcyjnego, a nie przedmiotem poddanym korekcyjnej "obróbce". Także rodzice powinni aktywnie włączyć się do walki o poprawę postawy ciała swojego dziecka, zapewniając mu optymalne, sprzyjające korekcji wady warunki życia.

Ustalenie i zapewnienie optymalnych warunków toru środowiskowego. Obejmuje ono:

• nie przeciążanie dziecka nauką i pracą,
• zapewnienie odpowiednich warunków pracy (biurko, krzesło, ławka szkolna, oświetlenie),
• zapewnienie odpowiedniej ilości i warunków snu,
• prawidłowe odżywianie, 
• ćwiczenia korekcyjne w domu.

Rozciąganie mięśni przykurczonych.

• w początkowym okresie rozciągania mięśni powinny dominować ćwiczenia rozciągające biernie,
• kierunek ruchów rozciągających powinien uwzględniać aktonowość budowy mięśni (dlatego na przykład w rozciąganiu mięśni piersiowych stosujemy ułożenie rąk w górę, bok, w dół i pośrednie),
• rozciągając mięsień i oddalając jeden z jego przyczepów należy ustabilizować drugi przyczep mięśnia.

Nauka przyjmowania pozycji skorygowanej. Zlikwidowanie przykurczów mięśni piersiowych i zębatych przednich umożliwia dziecku przyjęcie poprawnej postawy. Ucząc dziecko przyjmowania takiej pozycji należy pamiętać, że:

• zaczynamy od przyswojenia dziecku korekcji cząstkowych - lokalnych (ustawienie głowy, cofnięcie barków, zmniejszenie kifozy piersiowej, uwypuklenie klatki piersiowej), a następnie przez ich łączenie dążymy do osiągnięcia korekcji całościowej - globalnej,
• naukę rozpoczynamy od pozycji odciążających kręgosłup od ucisku osiowego (leżenia, klęki podparte) i stopniowo przechodzimy do siadu i stania, umożliwiamy początkowo kontrolę postawy przez przyleganie ciała do stałej płaszczyzny (podłoga ściana), następnie kontrolę wzrokową w lustrze, na koniec przy wykorzystaniu czucia głębokiego. Naukę przyjmowania pozycji skorygowanej uważamy za zakończoną, gdy dziecko na polecenie "stań poprawnie", potrafi przyjąć, choćby na chwilę pozycję skorygowaną.

Wzmacnianie mięśni osłabionych. Wzmacniając mięśnie osłabione trzeba pamiętać, że ćwiczenia te powinny być wykonywane w pozycji skorygowanej - w zbliżeniu przyczepów tych mięśni. Pozycja skorygowana powinna być utrzymywana przez cały czas ćwiczenia. Stosowane obciążenie nie może powodować utraty korekcji - obciążenie powinno być tak dobrane, aby dziecko było w stanie wykonać ćwiczenie w pozycji poprawnej. Przy wzmacnianiu mięśni ściągających łopatki należy pamiętać, że odwiedzenie rąk powyżej 90 stopni powoduje przekroczenie zakresu ruchomości stawu ramiennego i przeniesienie ruchu na inne stawy (bark). Występuje wówczas przesunięcie obojczyka i odsunięcie łopatki od kręgosłupa. Traci się korekcję ustawienia łopatek i mięśnie nie pracują w zbliżeniu przyczepów. Z tych względów wzmacniając mięśnie ściągające łopatki nie należy przekraczać kąta 90 stopni odwiedzenia w stawie ramiennym

Utrwalenie nawyku poprawnej postawy. Zadanie to powinno się realizować nie tylko na lekcjach gimnastyki korekcyjnej, lecz również w domu i w szkole. Dziecku powinno się stale przypominać o konieczności korekcji postawy. Coraz dłuższe, kontrolowane przebywanie w postawie poprawnej, możliwe dzięki coraz silniejszym mięśniom postularnym, z czasem doprowadza do automatyzacji odruchu podstawy skorygowanej. Gdy dziecko zaabsorbowane czynnościami dnia codziennego, zabawą czy grą utrzymuje już nową, poprawną postawę, można uważać, że proces korekcji został zakończony  

Plecy wklęsłe

Plecy wklęsłe są wadą odcinka lędźwiowego kręgosłupa. W odcinku tym u osób zdrowych występuje wygięcie kręgosłupa do przodu. Pogłębienie tego wygięcia, czyli hiperlordoza lędźwiowa, to właśnie plecy wklęsłe.

Sylwetkę dziecka z plecami wklęsłymi charakteryzuje:

• pogłębiona lordoza lędźwiowa, 
• zwiększone przodopochylenie miednicy,
• uwypuklenie pośladków.

Plecy wklęsłe podobnie jak plecy okrągłe mogą być wadą wrodzoną lub nabytą. Spośród wad nabytych najczęściej obserwuje się plecy wklęsłe na tle dystonii mięśniowej.

Dystonię mięśniową w plecach wklęsłych charakteryzuje nadmierne napięcie i często przykurcz mięśni:

• prostownika grzbietu odcinka lędźwiowego,
• czworobocznego lędźwi,
• biodrowo-lędźwiowego,
• prostego uda.

Mięśniami osłabionymi i rozciągniętymi są:

• mięśnie brzucha (zwłaszcza mięsień prosty brzucha),
• mięśnie pośladkowe wielkie,
• mięśnie kulszowo-goleniowe.

Korygowanie pleców wklęsłych, uwzględniając trójtorowość metod postępowania korekcyjnego, powinno odbywać się według następującego schematu:

Uświadomienie dziecku i rodzicom istnienia wady i związanych z tym zagrożeń.

Najważniejszym celem jest przekonanie i zachęcenie dziecka do podjęcia trudu pracy korekcyjnej. Dziecko powinno stać się podmiotem procesu korekcyjnego, a nie przedmiotem poddanym korekcyjnej "obróbce". Także rodzice powinni aktywnie włączyć się do walki o poprawę postawy ciała swojego dziecka, zapewniając mu optymalne, sprzyjające korekcji wady warunki życia.

Zapewnienie optymalnych warunków toru środowiskowego.

Obejmuje ono:

• nie przeciążanie dziecka nauką i pracą,
• zapewnienie odpowiednich warunków pracy (biurko, krzesło, ławka szkolna, oświetlenie),
• zapewnienie odpowiedniej ilości i warunków snu,
• prawidłowe odżywianie,
• ćwiczenia korekcyjne w domu.

Rozciąganie mięśni przykurczonych.

Rozciąganie mięśni przykurczonych, podobnie jak w przypadku pleców okrągłych, rozpoczynamy od ćwiczeń rozciągających biernie i stopniowo włączamy ćwiczenia rozciągające czynnie. Ponadto należy pamiętać, że:

• przy rozciąganiu mięśni prostownika grzbietu odcinka lędźwiowego i mięśni czworo bocznych lędźwi istnieje niebezpieczeństwo pogłębienia kifozy piersiowej. Pogłębiona lordoza lędźwiowa przez kompensację może powodować zwiększenie kifozy piersiowej. Kompensacja ta jest niekorzystna i należy jej przeciwdziałać. Powinno się zabezpieczyć odcinek piersiowy kręgosłupa przed pogłębianiem kifozy piersiowej lub wyrównywać to niekorzystne oddziaływanie ćwiczeniami wyprostnymi odcinka piersiowego;
• w ćwiczeniach rozciągających mięśnie biodrowo-lędźwiowe i proste uda należy zadbać o stabilizację przyczepu górnego tych mięśni, aby oddalenie przyczepu dolnego nie powodowało pogłębienia lordozy lędźwiowej. Stabilizację tę najłatwiej osiągnąć przez zgięcie jednej nogi w stawie biodrowym (przyciągnięcie kolana jednej nogi do klatki piersiowej). Pozycja ta stabilizuje przyczepy znajdujące się na odcinku lędźwiowym kręgosłupa i na miednicy. Zwiększając wyprost w stawie biodrowym nogi przeciwnej oddalamy przyczepy dolne mięśni biodrowo-lędźwiowego i prostego uda rozciągając je.

Nauka przyjmowania pozycji skorygowanej. Zlikwidowanie przykurczów mięśni piersiowych i zębatych przednich umożliwia dziecku przyjęcie poprawnej postawy. Ucząc dziecko przyjmowania takiej pozycji należy pamiętać, że:

• zaczynamy od przyswojenia dziecku korekcji cząstkowych - lokalnych (ustawienie głowy, cofnięcie barków, zmniejszenie kifozy piersiowej, uwypuklenie klatki piersiowej), a następnie przez ich łączenie dążymy do osiągnięcia korekcji całościowej - globalnej,
• naukę rozpoczynamy od pozycji odciążających kręgosłup od ucisku osiowego (leżenia, klęki podparte) i stopniowo przechodzimy do siadu i stania,
• umożliwiamy początkowo kontrolę postawy przez przyleganie ciała do stałej płaszczyzny (podłoga ściana), następnie kontrolę wzrokową w lustrze, na koniec przy wykorzystaniu czucia głębokiego. Naukę przyjmowania pozycji skorygowanej uważamy za zakończoną, gdy dziecko na polecenie "stań poprawnie" , potrafi przyjąć, choćby na chwilę pozycję skorygowaną.

Wzmacnianie mięśni osłabionych. Wzmacnianie mięśni osłabionych powinno odbywać się w pozycji skorygowanej, to znaczy w pozycji zbliżenia ich przyczepów. Ponadto należy przestrzegać następujących zasad:

• przy plecach wklęsłych osłabione i rozciągnięte są wszystkie mięśnie brzucha, ale w szczególności prosty, a zwłaszcza jego część podpępkowa. Z tego względu przy wzmacnianiu mięśni brzucha jest preferowane sterowanie dołem (ruch nóg przy ustabilizowanym tułowiu). Przy doborze ćwiczeń wzmacniających mięśnie brzucha należy pamiętać o tzw. bezpiecznym kącie pracy. Jest to taki kąt uniesienia nóg, przy którym nie występuje lordoza lędźwiowa. Jeżeli w pozycji leżenia na plecach unosimy proste nogi, to początkowo bardzo mocno wygina się odcinek lędźwiowy. Wygięcie to na ogół zanika przy kącie między nogami a podłogą około 45 stopni. Aby nie pogłębiać lordozy lędźwiowej należy w tym ćwiczeniu unieść nogi powyżej kąta 45 stopni. Kąt 45 stopni jest przeciętną wartością bezpiecznego kąta pracy i należy go zawsze znajdować indywidualnie,
• większość ćwiczeń wzmacniających mięśnie brzucha powoduje równoczesne wzmacnianie w pozycji zbliżenia przyczepów mięśni biodrowo-lędźwiowych i prostych uda. To szkodliwe dla pleców wklęsłych oddziaływanie należy kompensować większą ilością ćwiczeń rozciągających mięśnie biodrowo-lędźwiowe i proste uda,
• w doborze ćwiczeń wzmacniających mięśnie pośladkowe i kulszowo-goleniowe trzeba uwzględnić fakt, że zakres wyprostu w stawie biodrowym nie przekracza kąta 10-15 stopni. Uniesienie nóg w leżeniu na brzuchu powyżej tego kąta powoduje przekroczenie zakresu wyprostu w stawie biodrowym i ruch odbywa się przez pogłębienie wygięcia lordotycznego odcinka lędźwiowego, co przy plecach wklęsłych będzie pogłębianiem wady. Dlatego wzmacniając mięśnie pośladkowe i kulszowo-goleniowe nie można przekraczać 10-15 stopni wyprostu w stawie biodrowym.

Plecy wklęsło-okrągłe

Plecy wklęsło-okrągłe to wada, w której występują równocześnie cechy charakterystyczne dla pleców okrągłych i wklęsłych. U dziecka z tą wadą występuje zarówno pogłębienie kifozy piersiowej, jak i lordozy lędźwiowej.

 W sylwetce dziecka stwierdza się:

• pogłębienie kifozy piersiowej,
• wysunięcie głowy do przodu - broda nie rzutuje na mostek,
• wysunięcie i odstawanie od klatki piersiowej łopatek,
• pogłębienie lordozy lędźwiowej,
• zwiększenie przodopochylenia miednicy,
• wypięty (przodujący) brzuch,
• uwypuklenie pośladków.

Towarzysząca tej wadzie dystonia mięśniowa jest połączeniem dystonii występującej w plecach wklęsłych i okrągłych, a postępowanie korekcyjne jest sumą schematów opisanych na stronach poświęconym plecom wklęsłym i okrągłym. Należy jednak pamiętać o obowiązującej w korygowaniu tej wady zasadzie stabilizacji odcinkowej. Mówi ona o tym, że ruch korekcyjny jednego odcinka kręgosłupa nie powinien być przenoszony na odcinki sąsiednie, gdyż może być dla nich (i najczęściej jest) szkodliwy. Na przykład korekcja nadmiernej kifozy piersiowej przeniesiona na odcinek lędźwiowy kręgosłupa będzie sprzyjała pogłębianiu lordozy. Jeżeli lordoza lędźwiowa jest zbyt duża, to dalsze jej zwiększenie będzie pogłębianiem wady. Podobnie korygowanie nadmiernej lordozy lędźwiowej może pogłębiać kifozę w odcinku piersiowym.

Należy więc uniemożliwić przenoszenie ruchu na odcinki sąsiednie. Można to osiągnąć przez:

• ograniczenie zakresu ruchu, np.: w leżeniu na brzuchu uniesienie nad podłogę głowy i rąk bez odrywania klatki piersiowej,
• pozycje ustalające odcinki sąsiednie, np.: skulne ustawienie nóg zabezpiecza odcinek lędźwiowy kręgosłupa,
• przybory, np.: laska gimnastyczna umieszczona na plecach na wysokości łopatek zabezpiecza odcinek piersiowy kręgosłupa.

Jak we wszystkich wadach postawy również w przypadku pleców wklęsło-okrągłych należy przestrzegać zasad indywidualnego dostosowania do umiejscowienia i rozległości poszczególnych wygięć kręgosłupa, etiologii i stopnia zaawansowania. W korygowaniu pleców wklęsło-okrogłych zadanie to jest szczególnie ważne.

Plecy płaskie

Wada ta charakteryzuje się zmniejszeniem lub zniesieniem fizjologicznych krzywizn kręgosłupa (kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej). Jest to wada często spotykana u dzieci wątłych, ze słabo rozwiniętym gorsetem mięśniowym. Spłaszczenie krzywizny powoduje, że kręgosłup ma obniżoną wytrzymałość mechaniczną, obniżeniu ulegają także jego właściwości amortyzacyjne. Układ kostno-stawowy kręgosłupa jest przeciążony, co sprzyja występowaniu zmian zwyrodnieniowych. Plecy płaskie sprzyjają bocznym skrzywieniom kręgosłupa. Zmniejszeniu ulega także pojemność i ruchomość klatki piersiowej.

W postępowaniu korekcyjnym z plecami płaskimi dąży się do ogólnego wzmocnienia mięśni posturalnych, wyrobienia silnego gorsetu mięśniowego. Postępowanie to jest zdecydowanie inne niż w przypadku pleców okrągłych czy wklęsłych. U dzieci z plecami płaskimi należy:

• stosować ćwiczenia kifotyzujące odcinek piersiowy kręgosłupa i lordozujące odcinek lędźwiowy w celu przywrócenia fizjologicznych wygięć w odcinku piersiowym i lędźwiowym,
• zrezygnować z ćwiczeń elongacyjnych, które sprzyjają zmniejszeniu fizjologicznych krzywizn kręgosłupa.

Boczne skrzywienie kręgosłupa (skolioza)

Skolioza - zwana bocznym skrzywieniem kręgosłupa, to wada postawy polegająca na wielopłaszczyznowym (trójpłaszczyznowym) odchyleniu linii kręgosłupa od stanu poprawnego.

Zniekształcenie obejmuje:

• skrzywienie w płaszczyźnie czołowej /boczne skrzywienie kręgosłupa/
• skrzywienie w płaszczyźnie strzałkowej /lordo- lub kyfo- skolioza/
• skrzywienie w płaszczyźnie poziomej /rotacja i torsja kręgów/.

Pomimo wielu hipotez, próbujących wyjaśnić przyczynę powstawania skoliozy, nadal 85%-90% stanowią skoliozy idiopatyczne.

Schorzenie to może się rozwinąć w każdym wieku i u każdego dziecka. Jednocześnie postęp skrzywienia, wiąże się z okresami przyspieszonego wzrostu pacjenta oraz brakiem właściwego leczenia. Chronologiczny podział skolioz idiopatycznych uzależniony jest od wieku pacjenta, w którym pojawia się schorzenie.

• niemowlęce (<3 r.ż.)
• wczesnodziecięce (3-10 r.ż.)
• dorastających (>10 lat, do okresu zakończenia wzrostu)

Skoliozy niewłaściwie leczone mogą doprowadzić do ograniczenia wydolności fizycznej pacjenta, nasilenia zaburzeń neurologicznych, trwałego kalectwa, jak i w skrajnych przypadkach z niewydolnością krążeniowo-oddechową przedwczesnej śmierci chorych. Zniekształcenie tułowia stanowi dodatkowo bardzo istotny problem psychologiczny i kosmetyczny w przypadku pojawienia się garbu na plecach.

Skoliozę uważa się za schorzenie ogólnoustrojowe, gdyż powoduje ona niekorzystne zmiany w układzie ruchu, układzie krążeniowo-oddechowym, w sprawności i wydolności fizycznej i w różnych narządach wewnętrznych.

W zależności od stopnia zawansowania zmian wyróżniamy następujące stadia skoliozy:

1. postawa skoliotyczna - jest to wstępne stadium wady. Występuje asymetria ustawienia barków i łopatek, niesymetryczne są także trójkąty talii, ale nie ma jeszcze bocznego skrzywienia kręgosłupa lub jest ono niewielkie. Napięciem mięśni można uzyskać pełną korekcję postawy;
2. skolioza I stopnia - jest to skrzywienie, którego kąt dochodzi do 30 stopni (wg Cobba). Zmiany dotyczą układu mięśniowo-więzadłowego bez zniekształceń kostnych. Możliwa jest korekcja bierna skrzywienia i to całkowita, natomiast korekcja czynna znaczna (prawie całkowita);
3. skolioza II stopnia - to skrzywienie o wartościach kątowych 31-60 stopni. Występują zmiany strukturalne w kręgach i krążkach międzykręgowych. Kręgosłup ulega zrotowaniu, co objawia się garbem żebrowym (lub wałem mięśniowym przy skrzywieniach w odcinku lędźwiowym). Korekcja czynna nie daje efektów, a bierna - niewielkie;
4. skolioza III stopnia - jest skrzywieniem o kącie przekraczającym 60 stopni z daleko posuniętymi zmianami strukturalnymi: sklinowaceniami i torsją kręgów, deformacjami żeber i miednicy. Skrzywienie nie koryguje się.

Pod względem przyczyn powstawania skoliozy dzielą się na  (klasyfikacja Cobba):

1. skoliozy funkcjonalne (wady postawy, asymetrie kończyn, skrzywienia reflktoryczne, bólowe itp.),
2. skoliozy strukturalne:
   • kostnopochodne,
   • nerwopochodne,
   • mięśniopochobne,
   • idiopatyczne - występujące najczęściej i stanowiące  80-90% wszystkich skolioz

Przyczyny powstawania skolioz idiopatycznych są nieznane. Niewiele przemawia za tym, że zmiany w obrębie układu mięśniowego są pierwotną przyczyną. Jednakże towarzyszące skoliozie zaburzenie równowagi mięśniowej przyczynia się niewątpliwie do postępu skrzywienia. Powstaje obraz dystonii mięśniowej (stąd częsta nazwa skolioz idiopatycznych - skoliozy dystoniczne). Nieznana przyczyna powstania skolioz zmusza do leczenia objawowego. Ogranicza się ono do przeciwdziałania widocznym skutkom choroby. W postępowaniu leczniczym dąży się do wyprostowania kręgosłupa. Gimnastyka korekcyjna zajmuje się tylko mniej zaawansowanymi postaciami skoliozy. Jej domeną powinny być postawy skoliotyczne i skoliozy pierwszego stopnia. Bardziej zaawansowane przypadki wymagają postępowania rehabilitacyjnego.

Korygowanie bocznych skrzywień kręgosłupa powinno obejmować:

• Uświadomienie dziecku i rodzicom obecności wady i wynikających z tego zagrożeń Najważniejszym celem jest przekonanie i zachęcenie dziecka do podjęcia trudu pracy korekcyjnej. Dziecko powinno stać się podmiotem procesu korekcyjnego, a nie przedmiotem poddanym korekcyjnej "obróbce". Także rodzice powinni aktywnie włączyć się do walki o poprawę postawy ciała swojego dziecka, zapewniając mu optymalne, sprzyjające korekcji wady warunki życia.
• Ustalenie i zapewnienie optymalnych warunków toru środowiskowego Obejmuje ono: - nie przeciążanie dziecka nauką i pracą, - zapewnienie odpowiednich warunków pracy (biurko, krzesło, ławka szkolna, oświetlenie), - zapewnienie odpowiedniej ilości i warunków snu, - prawidłowe odżywianie, - ćwiczenia korekcyjne w domu.
• Rozciąganie mięśni przykurczonych Likwidacja przykurczów mięśniowych ma umożliwić dziecku przyjęcie postawy poprawnej. W bocznych skrzywieniach kręgosłupa dochodzi do asymetrii napięć mięśni przykręgosłupowych strony prawej i lewej. Mięśnie jednej strony ulegają osłabieniu, pozwalając kręgosłupowi na skrzywienie, mięśnie strony przeciwnej mają tendencję do przykurczu, powodując utrwalenie skrzywienia. (Omówienie to jest w założeniu nie precyzyjne. W rzeczywistości proces ten jest bardziej skomplikowany.) W postępowaniu korekcyjnym ze skoliozami można stosować ćwiczenia symetryczne i asymetryczne. W ćwiczeniach asymetrycznych dąży się do wygięcia kręgosłupa w stronę przeciwną  do istniejącego skrzywienia. Zyskuje się przez to pełną korekcję lub hiperkorekcję, ale ćwiczenia asymetryczne kryją w sobie pewne trudności: mogą powodować pogłębienie skrzywień kompensacyjnych - wtórnych, a także wymagają indywidualnego ustawienia każdego dziecka i kontroli utrzymywania pozycji asymetrycznej w czasie ćwiczeń. W gimnastyce korekcyjnej, gdzie jeden instruktor ćwiczy z grupą 10-15 dzieci, kontrola taka jest praktycznie niemożliwa. Z tego względu ćwiczenia asymetryczne powinny być stosowane w rehabilitacji, gdzie jest możliwość ćwiczeń indywidualnych. W zajęciach gimnastyki korekcyjnej zapobieganie przykurczom i ewentualne rozciąganie ich najlepiej osiągnąć przez elongację, czyli wydłużanie kręgosłupa. Stosując elongację uzyskuje się skorygowanie skrzywienia kręgosłupa niezależnie od jego lokalizacji i kierunku,jest to więc wygodna i bezpieczna forma likwidacji przykurczów i osiągania korekcji w zajęciach zespołowych. Elongacja może być bierna (np. zwis na drabince) oraz czynna ("wyciąganie się", "rośnięcie"). W gimnastyce korekcyjnej powinna dominować elongacja czynna. Elongacja bierna, jakkolwiek korzystna nie powinna być nadużywana, gdyż nie tylko rozciąga mięśnie przykurczone ale i osłabione.
• Nauka przyjmowania pozycji skorygowanej Naukę przyjmowania pozycji skorygowanej prowadzi się w sposób podobny jak przy wadach postawy w płaszczyźnie strzałkowej. Rozpoczynamy od pozycji odciążających kręgosłup od ucisku osiowego (leżenia), następnie przechodzimy do ustawienia przy ścianie, potem przed lustrem z kontrolą wzroku i z zamkniętymi oczami z wykorzystaniem czucia głębokiego. W skoliozach szczególną uwagę należy zwrócić na elongację kręgosłupa, pokrywanie się pionu z linią środkową ciała (broda, wcięcie mostka, wyrostek mieczykowaty, kresa biała, pępek, środek spojenia łonowego, równa odległość między kłykciami przyśrodkowymi i kostkami przyśrodkowymi). Wymaga się również równego ustawienia barków, łopatek i trójkątów talii.
• Wzmacnianie mięśni osłabionych Wzmacnianie mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie poprawnej postawy powinno się odbywać w pozycji skorygowanej - w elongacji kręgosłupa. Wzmacniane są głównie mięśnie prostownika grzbietu, a oprócz niego także mięśnie ściągające łopatki, mięśnie pośladkowe i mięśnie brzucha. Wzmacnianie prostownika grzbietu w zajęciach gimnastyki korekcyjnej powinno być realizowane przez ćwiczenia symetryczne. Ćwiczenia asymetryczne wymagają wysokich kwalifikacji prowadzącego i pracy indywidualnej z dzieckiem można polecić w rehabilitacji. Zasady wzmacniania mięśni brzucha i mięśni pośladkowych znajdują się na stronie opisującej korygowanie pleców wklęsłych.Boczne skrzywienie kręgosłupa, jako wada stwarzająca największe zagrożenie dla zdrowia i wyglądu dziecka, wymaga szczególnej uwagi instruktora, rodziców i lekarza. Ważne jest dokładne rozpoznanie (czy na pewno jest to skolioza idiopatyczna), wynikające z niego właściwe leczenie i obserwacja progresji skrzywienia we wszystkich płaszczyznach. Zaobserwowane pogorszenie jest sygnałem do podjęcia dodatkowych form leczenia (rehabilitacja, gorsety itp.).
• Utrwalenie nawyku poprawnej postawy Zadanie to powinno się realizować nie tylko na lekcjach gimnastyki korekcyjnej, lecz również w domu i w szkole. Dziecku powinno się stale przypominać o konieczności korekcji postawy. Coraz dłuższe, kontrolowane przebywanie w postawie poprawnej, możliwe  dzięki coraz silniejszym mięśniom posturalnym, z czasem doprowadza do automatyzacji odruchu podstawy skorygowanej. Gdy dziecko zaabsorbowane czynnościami dnia codziennego, zabawą czy grą utrzymuje już nową, poprawną postawę, można uważać, że proces korekcji został zakończony.