Rehabilitacja i fizjoprofilaktyka sportowa

Aktywność fizyczna jest dziś nieodłączną częścią życia osób, które chcąc zadbać o swoje zdrowie wybiera różnorodne jej formy, trenując dla własnej przyjemności, amatorsko lub zawodniczo.

W sporcie wyczynowym przed zawodnikami stawia się coraz więcej wyzwań i obciążeń treningowych. Wobec skrajnie wyśrubowanych rekordów, zawodnicy muszą być coraz szybsi, wytrzymalsi, sprawniejsi, precyzyjniejsi. Osiągnięcie satysfakcjonującego wyniku podlega dziś wielu rygorom, którym musi sprostać dany zawodnik, a to nie pozostaje bez wpływu na jego zdrowie.

Podczas uprawiania dyscyplin sportowych nierzadko dochodzi do przeciążeń, kontuzji, urazów, które potrafią wyłączyć zawodnika z cyklu treningowego, niejednokrotnie na długi okres czasu lub znacznie obniżyć zakres i poziom uczestniczenia w jednostce treningowej. Problem pojawia się szczególnie często w sportach tzw. „wysokiego ryzyka”, a także w wypadku osób podejmujących aktywność fizyczną po długiej przerwie bez odpowiedniego przygotowania.

Co to jest „fizjoprofilaktyka sportowa”?

Dla zminimalizowania ryzyka kontuzji współczesny zawodnik, trenujący zarówno na poziomie amatorskim lub zawodowym ma do dyspozycji szeroki wachlarz procedur z zakresu odnowy biologicznej (regeneracji tkankowej) lub fizjoprofilaktyki sportowej – ten termin jest obecnie coraz częściej używany.
W przypadku poważnej kontuzji z pomocą przychodzi rehabilitacja sportowa, która może stanowić integralny etap leczenia lub następuje po leczeniu operacyjnym, któremu musiał być poddany zawodnik.

Reasumując – głównym celem fizjoprofilaktyki sportowej (odnowy biologicznej) u osoby uprawiającej dyscyplinę sportową będzie:

utrzymać organizm w pełnej sprawności,
zregenerować przeciążony po wysiłku układ mięśniowo-stawowy,
ułatwić przywrócenia homeostazy wodno-elektrolitowej,
usunąć ból, obrzęki lub skurcze pojawiające się po treningach,
przeciwdziałać nawrotom kontuzji.

Co rozumiemy pod pojęciem rehabilitacji sportowej?

Rehabilitacja sportowa to proces leczenia i terapii dysfunkcji narządu ruchu u zawodnika.
Zasadniczym celem jest:

przywracanie stanu zdrowia sprzed choroby, urazu lub kontuzji,
leczenie problemów zdrowotnych i likwidowanie objawów chorobowych,
przygotowywanie organizmu do stopniowego zwiększania aktywności fizycznej,
umożliwianie bezpiecznego powrotu do uprawiania sportu po operacji, wypadku lub urazie,
zapobieganie przyszłym chorobom, urazom oraz kontuzjom.

Dla kogo przeznaczona jest fizjoterapia sportowa?

Z fizjoterapii sportowej może skorzystać każdy, kto jest aktywny fizycznie i uprawia jakąkolwiek dyscyplinę sportu. Chcąc poprawiać swoje wyniki lub powrócić do sportu po kontuzji, wypadku lub operacji, nieodzownym staje się wdrożenie odpowiedniego programu terapeutycznego.

Ze względu na specyfikę oraz szeroki zakres zabiegów fizjoprofilaktyka i rehabilitacja sportowa dedykowana jest:

sportowcom amatorom,
sportowcom zawodowym,
osobom uprawiającym sporty wyczynowe,
osobom planującym rozpoczęcie treningów sportowych,
osobom powracającym do uprawiania sportu po przerwie.

Podstawą fizjoterapii sportowej są techniki powięziowo-mięśniowo-więzadłowe oraz indywidualnie dobierane ćwiczenia, stosowane jako całościowy program profilaktyczny lub terapeutyczny. Głównymi celami są:

poprawa kondycji, szybkości i zwinności
zwiększenie zakresu wykonywanego ruchu
poprawa siły, wytrzymałości oraz elastyczności,
pogłębienie kontroli nerwowo-mięśniową (równowaga i koordynację)
usprawnianie wykonywania ruchów typowych dla danej dyscypliny sportowej
korekcja nieprawidłowych schematów ruchowych
zwiększanie lub utrzymywanie wydolności układu krążeniowo-oddechowego

Jak wygląda fizjoterapia sportowa u osób zdrowych?

Postępowanie w ramach fizjoprofilaktyki sportowej musi być zawsze dobierane indywidulnie.

Wybór konkretnych metod, technik, ćwiczeń zależy od rodzaju uprawianej dyscypliny sportowej, poziomu treningowego, a także ogólnej kondycji i stanu zdrowia zawodnika. Zupełnie innego wsparcia będzie potrzebować osoba przygotowująca się na jednorazowy wyjazd na narty, niż zawodowy narciarz.

Najważniejszą cechą fizjoterapii sportowej jest zogniskowanie się na poprawie tych funkcji narządu ruchu, które są najważniejsze w danej dyscyplinie lub stanowią swoiste słabsze „ogniwo” u danej osoby uprawiającej sport amatorsko lub wyczynowo (np. siły, elastyczności, wytrzymałości, szybkości, precyzji).

Kluczowym elementem pracy ze sportowcami jest też profilaktyka, czyli nauka poprawności wykonywania określonych sekwencji ruchowych, tak aby zapobiegać wystąpieniu urazów lub kontuzji „typowych” dla danej dyscypliny sportowej.

Jak wygląda rehabilitacja sportowa po urazach lub kontuzjach?

Rehabilitacja sportowa ma za zadanie umożliwić pacjentowi powrót do uprawiania sportu w jak najkrótszym czasie. Program terapeutyczny musi być opracowany przez wykwalifikowanego i doświadczonego fizjoterapeutę, który powinien nie tylko precyzyjnie zdiagnozować problem, ale również znać specyfikę schorzenia i dobrać odpowiedni algorytm terapii.

W sposób uproszczony, postępowanie rehabilitacyjne po urazach i kontuzjach sportowych można podzielić na 4 etapy:

I Etap: Bezpośrednio po urazie, kontuzji lub zabiegu chirurgicznym– terapia na tym etapie ma na celu uzyskanie pełnego i bezbolesnego zakresu ruchu w uszkodzonej tkance lub łańcuchu strukturalnym.
II Etap: Od chwili, gdy pacjent-zawodnik bez ograniczeń i bolesności wykonuje wszystkie codzienne czynności oraz powoli rozpoczyna aktywność sportową – terapia na tym etapie leczenia ma przyczyniać się do zwiększania i utrzymywania ogólnej sprawności ruchowej, ale bez obciążania uszkodzonego miejsca.
III Etap: Od momentu pełnego wyleczenia uszkodzonej części ciała – rehabilitacja ma formę m.in. treningu funkcjonalnego obejmującego ćwiczenia ruchów typowych dla uprawianej dyscypliny sportu.
IV Etap: Po powrocie do uprawiania sportu i udziału w zawodach – rehabilitacja jest zastępowana fizjoprofilaktyką, prowadzoną równolegle z cyklem treningowym.